Mniejszości narodowe. Europa


Niemcy Sudeccy

Mniejszość narodowa, zamieszkała na terytorium Republiki Czeskiej, a po II wojnie światowej także na terytorium Niemiec i Austrii. Niemcy Sudeccy, jak i inne odłamy narodu niemieckiego, które w różnym czasie okazały się mniejszościami narodowymi, przeżyły po II wojnie światowej istne piekło wysiedleń, exterminacji, wywózek, represji, więzień... przez co są nam bardzo bliscy. Bo przecież ani I, ani II wojen światowych żadna mniejszość nie wywołała. Wywołały je "większości", w swoich krajach ojczystych, a płacić za to przyszło się mniejszościom. Nie miejmy więc uprzedzeń, przecież ich los skrzywdził podobnie jak i nas. Na początek przytoczę kilka znanych w świecie przedstawicieli Niemców Sudeckich.

Ferdynand Porsche (ur. 1885) znany konstruktor i założyciel fabryk samochodów "Porche", no i oczywiście wszystkim znany "Volkswagen", bez którego dziś chyba nie sposób wyobrazić naszego życia.

Franz Kafka (1883) znany pisarz i dramaturg. Zygmunt Freud (ur. 1856) - twórca teorii psychoanalizy, jeden z najbardziej wiarygodnych i do dziś studiowanych autorów dzieł z psychologii. Gustav Mahler (ur.1860) kompozytor muzyki romantycznej. Adalbert Stifter (ur. 1805) pisarz romantyczny, nowele którego napełnione są humanizmem, mądrością, tradycją chrześcijańską i miłością do przyrody. Gregor Mendel (ur. 1822) - przyrodoznawca, botanik, odkrywca i prekursor genetyki roślinnej. Kurt Godel (ur. 1906) znany w świecie matematyki.

Flaga Niemców Sudeckich - 3 pasy poziome: czarny-czerwony-czarny; pośrodku herb; w lewej części tarczy pół orła czarnego na czerwonym tle, w prawej części- pół krzyża czerwonego na czarnym tle.
Niemcy Sudeccy (Sudetendeutsche) zamieszkują (raczej zamieszkiwali) Sudety (lub Kraj Sudecki). Kraina ta leży na północnym zachodzie Rep. Czeskiej, wzdłuż granicy czesko - niemieckiej. Niewielka ich liczba mieszkała także na południowym zachodzie, przy granicy Czech z Bawarią, a także na północy Moraw, w zachodniej części Śląska Morawskiego. Kraj Sudecki (Sudetenland) zajmuje powierzchnię około 27 tys. km2, Niemców Sudeckich ogółem jest około 3,8 mln osób. W latach 1945-1950 większość Niemców Sudeckich była wysiedlona ze swojego miejsca zamieszkania. Liczba wysiedleń sięgała 2,9 mln osób. W Kraju Sudeckim pozostało około 250 tys. Niemców. 267 tys., zginęło bez wieści lub było zabitych. W roku 1921, w Czechosłowacji zamieszkiwało Czechów - 6,7 mln, Niemców Sudeckich - 3,1 mln, Słowaków - 2 mln, Węgrów - 700 tys., Rusinów Karpackich - 500tys., Żydów - 300 tys., Polaków - 100 tys., więc Sudeccy Niemcy stanowili drugą co do wielkości grupę etniczną nie tylko w samych Czechach, ale i w całej ówczesnej Czechosłowacji. Około 700 lat Niemcy i Czesi mieszkali obok siebie zgodnie, nie mając żadnych pretensji, a jedynie czerpiąc korzyści ze wspólnego zamieszkania. Co prawda od czasu do czasu zdarzały się konflikty. Pierwszy poważniejszy był w czasie wojen husyckich, w XV wieku, konflikt o podłożu narodowo-religijnym, korzenie którego tkwiły głęboko w nierówności społecznej. Do 1918 r. Niemcy Sudeccy wchodzili w skład Cesarstwa Austro - Węgierskiego, które po przegranej wojnie się rozpadło i 6,7 mln ówczesnych Czechów założyło swoje państwo. Dobrze rozwinięty przemysłowo Kraj Sudecki był inkorporowany do Republiki Czeskiej. 18 października 1918 była proklamowana Republika Czechosłowacji. Wówczas Niemcy Sudeccy ogłosili swoje terytorium wolnym i poprosili rząd Austrii o przyłączenie przygranicznych terenów do Austrii. Jeszcze jedną prośbę wysłano do rządu Rzeszy Niemieckiej, również o przyłączenie do Niemiec. 4 marca 1919 r. czescy żołnierze rozstrzelali pochód Niemców żądających przyłączenia Kraju Sudeckiego do Rzeszy Niemieckiej. Zginęło 54 Niemców. To były pierwsze krwawe ofiary wśród Sudetenlanderów. Niemcy były pokonane w wojnie, wstawić się nie było komu, świat milczał.

Konferencja pokojowa w Saint Germain (1919 r.) przewidywała włączenie Kraju Sudeckiego do Austrii, a samej Austrii do Rzeszy Niemieckiej, lecz w końcu nic z tego nie wyszło. Czesi zresztą obiecali na konferencji utworzyć w Czechosłowacji konfederację na wzór Szwajcarii, aby każdy naród mieszkający w państwie miał swój konton i maximum samorządności, lecz słowa nie dotrzymali, mało tego, rozpoczęli proces czechizacji całego państwa, Niemców Sudeckich i Słowaków również. Język czeski był ogłoszony jedynym językiem państwowym, wszystkie dokumenty musiały być pisane jedynie po czesku, w urzędach mógł być używany jedynie czeski, zamykano stopniowo szkoły z niemieckim językiem nauczania. Niemców wycieśniano z życia państwowego z urzędów, napisy po niemiecku były zabronione, w samorządach w Kraju Sudeckim zasiadali wyłącznie Czesi. Jako rezultat takiej polityki była zwiększająca się niechęć, wręcz nienawiść Niemców do Czechów. Antyniemiecka polityka rządu czeskiego wywołała tarcia między Niemcami Sudeckimi i rządem czeskim. Sytuację tę niezwłocznie wykorzystał Adolf Hitler.

Flaga Niemców Sudeckich - na trójkolorową flagę niemiecką: czarno - czerwono - żółtą, nałożono herb Sudetów.
Na konferencji w Monachium (1938 r.) Adolf Hitler zażądał niezwłocznego przyłączenia Rep. Sudetenlandu do Rzeszy Niemieckiej, w przeciwnym razie groził wojną. Brytyjscy i francuscy obserwatorzy na konferencji wobec takich gróźb zgodzili się na żądania i wojska niemieckie wkroczyły nie tylko do Kraju Sudeckiego, lecz zajęły całą Czechosłowację. Po II wojnie światowej wszystko znów odwróciło się na korzyść Czechów. Prezydentem był Edward Benesz. Część Niemców Sudeckich wysiedlono do Niemiec, część do Austrii, część do Słowacji, zaś do Kraju Sudeckiego ze Słowacji przywieziono Węgrów. Po zakończeniu okresu stalinowskiego części Węgrów pozwolono wrócić do Słowacji, a Niemcom na Sudety, jednak i dziś w Kraju Sudeckim mieszkają Węgrzy, niegdyś zamieszkujący Słowację. Niemcy Sudeccy mieszkający dziś w Niemczech (najwięcej w Bawarii) i Austrii, mają swoje organizacje Sudetendeutsche Landsmannschaft (SDL) Stowarzyszenie Ziomkowskie Niemców Sudeckich (nazywane inaczej "Związkami Wypędzonych"). Stowarzyszenia te żądają od rządu Czech i Unii Europejskiej wyrównania krzywd wyrządzonych dekretami Benesza, wypłaty odszkodowań, pozwolenia chętnym na powrót do Kraju Sudeckiego i utworzenia tam niemieckich samorządów, rozwoju swoistej kultury Niemców Sudeckich, sudeckiego dialektu języka niemieckiego, tradycji ludowych. W "Bundesversammlung" (Zebraniu Federalnym), wybieranym co 4 lata, zasiada 72 posłów z różnych części Niemiec. W tej organizacji rządowej swoje miejsce mają przedstawiciele wszystkich grup ludności Niemiec, również "Sudetendeutsche Volksgruppe" (Grupa Ludowa Niemców Sudeckich) ma w niej swój udział. SDL co roku organizuje zjazdy Niemców Sudeckich z różnych części świata, których niemało mieszka także w Szwecji, USA i Kanadzie. W każdym z tych Krajów SDL ma swoje pododdziały. W różnych krajach świata drukuje się 66 gazet i czasopism o łącznym nakładzie 180 tys. egzemplarzy.

Robert Szymański

Nasz Czas 31/2003 (620)