|
Na półkach księgarskich Dr hab. Zdzisław Jan Ryn Rok Ignacego Domeyki 2002 Wstęp
Rocznicę urodzin Domeyki poprzedziły także uroczystości w Chile i na Białorusi. W Santiago de Chile rocznicę zainaugurowano w lipcu 2001 roku wystawą pt. "Chile i jego bogactwo naturalne", podczas której nadano imię Domeyki jednej z sal Narodowego Muzeum Historii Naturalnej oraz odsłonięto tam popiersie Ignacego Domeyki. Na Białorusi odbyły się III Korelickie Dni Czytania poświęcone Ignacemu Domeyce i jego związkom kulturowym z ziemią białoruską. Rok 2002 zaowocował serią konferencji naukowych o charakterze międzynarodowym i krajowym. Ich organizatorami były głównie uniwersytety i akademie, z którymi Domeyko był związany: Uniwersytet Wileński, Uniwersytet Chilijski, Uniwersytet La Serena, Universidad Diego Portales w Santiago de Chile, Universidad de Antofagasta w Chile, Uniwersytet Jagielloński, Polska Akademia Umiejętności, Uniwersytet Warszawski, czy Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Poprzez swoich rektorów i uczonych w konferencjach uczestniczyli przedstawiciele następujących uniwersytetów: Białoruś - Brzeski Uniwersytet Państwowy, Państwowy Białoruski Uniwersytet w Mińsku; Chile - Universidad de Chile, Pontificia Universidad Católica de Chile, Universidad de La Serena, Universidad de Antofagasta, Universidad Católica de Antofagasta, Universidad Diego Portales; we Francji - Delegacje i Komisje Narodowe Białorusi, Francji, Litwy i Polski przy UNESCO, Ecole des Mines de Paris, Musée des sciences naturelles de Paris, Conservatoire des Arts et Métiers; na Litwie - Uniwersytet Wileński, Polski Uniwersytet w Wilnie; w Polsce - Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Poznański, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie. Nad konferencjami międzynarodowymi w Uniwersytecie Chilijskim i Uniwersytecie Warszawskim patronat objęli prezydenci Republiki Chile Ricardo Lagos Escobar i prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. Kongresy Narodowe Polski i Chile uczciły pamięć Ignacego Domeyki uroczystymi sesjami oraz podjęły odpowiednie uchwały. Poczty Polski, Chile, Litwy i Białorusi wypuściły okolicznościowe znaczki i koperty pierwszego dnia obiegu. Narodowy Bank Białorusi wydał okolicznościową monetę z wizerunkiem Ignacego Domeyki. Aktywny udział w uczczeniu pamięci Domeyki okazały również akademie nauk: Litewska Akademia Nauk w Wilnie, Białoruska Akademia Nauk w Mińsku i Polska Akademia Umiejętności w Krakowie. Do obchodów 200-lecia urodzin Domeyki włączyły się czynnie Biblioteki Narodowe w Warszawie, Wilnie, Mińsku i Santiago de Chile, Biblioteka Jagiellońska i Biblioteka PAN-PAU w Krakowie oraz Książnica Beskidzka w Bielsku-Białej, podejmując trud przygotowania i organizacji wielkich wystaw i spotkań o tematyce Domeykowskiej.
Nad niektórymi konferencjami patronat objęli marszałek Senatu RP, przewodniczący Komisji Łączności z Polakami za Granicą Sejmu RP, przewodniczący Komisji Emigracji i Polaków za Granicą. Wydatną pomoc okazali przedstawiciele polskich, chilijskich, białoruskich i litewskich placówek dyplomatycznych, a w szczególności Ambasady RP w Paryżu, Santiago de Chile, Mińsku i Wilnie, Konsulat Generalny RP w Brześciu, Ambasady Chile i Białorusi w Warszawie, Konsulat Honorowy RP w La Serenie (Chile) i inne. W Chile, Polsce i na Białorusi ogłoszono konkursy prac i olimpiady wiedzy dla młodzieży o Ignacym Domeyce. Wpłynęło na nie łącznie kilkaset prac. Plonem konferencji i wystaw są liczne publikacje naukowe, popularno-naukowe i prasowe, w tym kilkanaście wydań książkowych, katalogi wystaw, foldery, ulotki i inne. Rocznica urodzin Domeyki znalazła także oddźwięk w środkach przekazu, w telewizji, radio i prasie wielu krajów. Ich wymiar ukazuje załączona w tym wydaniu bibliografia licząca za rok 2002 kilkaset pozycji. Wreszcie wydatną pomoc i współpracę okazali przedstawiciele rodziny Domeyków z Australii, Chile, Francji, Litwy, Polski i USA, a w szczególności Anita Domeyko Alamos - jedyna żyjąca wnuczka Ignacego Domeyki i opiekunka Domu Domeyki w Santiago de Chile, Paz Domeyko Lea-Plaza, Pablo Domeyko z małżonką Carmen Luizą-Letelier, Ignacio Salazar Domeyko, Ignacio Domeyko Bulnes. Zawdzięczamy im przede wszystkim udostępnienie zbiorów rodzinnych Ignacego Domeyki do kontynuowania badań archiwalnych oraz eksponatów na wystawy. Pozwoliło to na odnalezienie niezwykle wartościowej, niepublikowanej korespondencji naukowej Domeyki z wybitnymi uczonymi europejskimi i amerykańskimi. Zbiory te zasługują na publikacje. Jednym z najważniejszych wydarzeń Roku Ignacego Domeyki było powołanie w Santiago de Chile "Korporacji Kulturalnej im. Ignacego Domeyki". Za jej pośrednictwem został złożony chilijskim władzom kościelnym postulat o uznanie Domeyki za Sługę Bożego. Celem "Korporacji" jest koordynowanie i promocja badań nad życiem i dziełem Ignacego Domeyki w skali międzynarodowej oraz przekształcenie Domu Domeyki w Santiago de Chile w muzeum biograficzne i centrum dokumentacji i studiów. Przewiduje się powstanie filii "Korporacji" w krajach związanych z życiem Domeyki. Z inicjatywy Litewskiej Akademii Nauk powołano już Litewskie Towarzystwo Domeykowskie. Zaawansowane są prace nad powołaniem podobnego towarzystwa na Białorusi i w Polsce. Rok Ignacego Domeyki ujawnił jak żywe i aktualne jest zainteresowanie jego postacią i spuścizną. Nade wszystko pokazał jak trwałe jest przesłanie jego myśli oraz jego koncepcja uprawiania nauki i nauczania. Uczeni różnych krajów są zgodni w opinii, że Domeyko, niezależnie od wkładu w naukę i kulturę swej adopcyjnej ojczyzny Chile, zbudował podwaliny pod współczesne stosunki europejsko-latynoskie. Swą postawą i pracą w percepcji mieszkańców Ameryki Południowej ukształtował pozytywny obraz nas Europejczyków, a zwłaszcza Polaków. *** Celem tego opracowania jest podsumowanie Roku Ignacego Domeyki. Książka jest podzielona na trzy rozdziały, a każdy poprzedzony jest wprowadzeniem. Pierwszy rozdział "Kalendarium Roku Domeyki" stanowi przegląd konferencji i wydarzeń kulturalnych związanych z 200. rocznicą urodzin Domeyki. W zestawieniu przyjęto układ według poszczególnych krajów (w układzie alfabetycznym) oraz kryterium chronologiczne. Przeważają konferencje naukowe organizowane przez uniwersytety lub akademie nauk. Wiele z nich miało zasięg międzynarodowy, a w komitetach naukowych uczestniczyli uczeni o znanej renomie. Materiały konferencyjne są różnojęzyczne: hiszpańskie, polskie, litewskie, białoruskie, angielskie, francuskie. Odpowiada to poliglotycznym uzdolnieniom Domeyki. Wartość nie do przecenienia posiadają katalogi wystaw, zwłaszcza w Bibliotece Narodowej w Warszawie i Santiago de Chile oraz w Bibliotece Jagiellońskiej. Zawartość tych katalogów omówiono skrótowo w bibliografii. Dzięki wsparciu finansowemu UNESCO możliwe było zorganizowanie konferencji międzynarodowych na Litwie i Białorusi. Były one połączone ze zwiedzaniem stron rodzinnych Ignacego Domeyki podzielonych dzisiaj pomiędzy Litwą i Białorusią: Niedźwiadki, Zapola, Lidy, Miru, Nowogródka, Wilna. Materiały z konferencji w Wilnie, Mińsku, Lidzie i Brześciu wydano w formie książkowej. Książkowego wydania doczekały się również materiały międzynarodowych konferencji w Krakowie, Santiago de Chile i Warszawie. W drugim rozdziale uporządkowano alfabetycznie nazwy własne zawierające nazwisko Domeyki (eponimy). Obejmują one m. in. nazwy geograficzne (nazwy gór, miejscowości, portów, lodowców itp.), nazwy instytucjonalne (towarzystw kulturalnych, naukowych, fundacji, instytutów itp.) i nazwy naukowe (minerałów, roślin, zwierząt itp.). Niewielu sławnych Polaków doczekało się tak pokaźnej liczby imion własnych. Niektóre z nich nadano jeszcze za życia Domeyki (np. nazwa minerału domeykit). W uniwersytetach chilijskich, polskich i litewskich imię Domeyki nadano bibliotekom, aulom, salom wykładowym, dziedzińcom, a nawet kampusom (np. Campus Ignacio Domeyko w Universidad de La Serena, czy Patio Domeyko w Universidad de Chile). Nadanie nazw geograficznych na mapie świata, jak np. Cordillera Domeyko czy Pueblo Domeyko w Chile, Glacier Domeyko na Antarktydzie, czy też nazwanie szkół, ulic i placów w poszczególnych miastach, stanowi najbardziej skuteczny sposób utrwalenia nazwiska Domeyki w świadomości mieszkańców tych krajów. Do końca Roku Domeyki zgromadzono około 130 imion własnych. Trzecia najobszerniejsza część to bibliografia Domeyki za rok 2002. Tradycyjnie podzielono ją na podmiotową i przedmiotową i zestawiono w układzie chronologicznym, a w obrębie poszczególnych lat w układzie alfabetycznym. Warto zwrócić uwagę na liczne publikacje książkowe, w tym materiały konferencyjne. Interesujące są pozycje ikonograficzne, filatelistyczne, numizmatyczne czy medalierskie. Nazwisko Domeyki zadomowiło się na dobre w najnowszej formie informatycznej jaką jest internet. Niektóre informatory podają około tysiąca zapisów. W ich poszukiwaniu warto pamiętać, że nazwisku Domeyki towarzyszy zróżnicowany językowo zapis imienia: Ignacy, Ignacio, Ignotas, Ignace itp. Rok Domeyki pozwolił zrekapitulować dotychczasowy stan wiedzy o życiu i dziele Ignacego Domeyki. Dwusetna rocznica jego urodzin zaangażowała uczonych różnych specjalności: geologów, mineralogów, chemików, etnografów, historyków nauki, bibliografów i innych do oceny dorobku Domeyki w świetle współczesnych kryteriów nauki. Odnaleziono przy tej okazji wiele cennych publikacji, a zwłaszcza nieznanych rękopisów Domeyki i korespondencji. Natrafiono także na zapomniane kolekcje minerałów, rysunki Domeyki i mapy. Kwerendy w bibliotekach wzbogaciły bibliografie o liczne publikacje prasowe i cytowania. Inwentaryzacji wymaga księgozbiór Domeyki w Santiago liczący co najmniej tysiąc książek. Dzięki współpracy z Uniwersytetem Chilijskim udało się pozyskać około 300 tomów "Anales de la Universidad de Chile", które uzupełniły zbiory Biblioteki Jagiellońskiej. Ten najstarszy miesięcznik stanowi jedno z najważniejszych źródeł informacji o wieloletniej działalności Domeyki jako profesora i rektora chilijskiego uniwersytetu. Dopiero po opracowaniu tych nowych materiałów, a zwłaszcza epistolografii, możliwe będzie pełniejsze poznanie jego życia i osobowości, a także ostateczna ocena jego dzieła. Prace bibliograficzne ciągle postępują. Każdy rok wzbogaca je o nowe dane. Autor niniejszego opracowania zwraca się z prośbą o współpracę zarówno w zakresie korekt, jak też uzupełnień. Książka ukazała się pod auspicjami UNESCO Nasz Czas 31/2003 (620) |
Przygotowania do obchodów 200. rocznicy urodzin Ignacego Domeyki rozpoczęły się wcześniej. W październiku 2000 roku Uniwersytet Jagielloński zorganizował polsko-chilijską konferencję "Ignacy Domeyko - doktor honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego" pod patronatem prorektora UJ prof. Marii Nowakowskiej, z udziałem rektora Universidad de Chile prof. Luis Riveros Cornejo. W konferencji udział wzięli m. in. potomkowie rodu Domeyków z Australii, Chile, Litwy, Polski i USA. Materiały konferencji opublikowano w wersji polsko-hiszpańskiej w książce pt. "Ignacy Domeyko - Obywatel świata. Ignacio Domeyko - Ciudadano del mundo" (Wydawnictwo UJ, Kraków 2002).
Swój udział zaznaczyły również towarzystwa i organizacje kulturalne i społeczne. W Argentynie: Związek Polaków w Argentynie; na Białorusi: Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lidzkiej w Lidzie, Muzeum Historyczno-Artystyczne w Lidzie, Międzynarodowe Stowarzyszenie Białorusinów w Mińsku, Klub Polski w Brześciu, Polskie Towarzystwo Naukowe w Brześciu, Centrum Naukowo-Oświatowe im. F. Skoryny w Lidzie, Centrum Młodzieżowej Twórczości w Brześciu; w Chile: Rada Nauki i Technologii Mnisterstwa Gospodarki, Rozwoju i Odbudowy w Santiago, Museo Nacional de Historia Natural w Santiago, CODELCO, CONICYT, Korporacja Kulturalna im. Ignacego Domeyki w Santiago de Chile, Zjednoczenie Polskie im. Ignacego Domeyki w Chile; w Polsce: Muzeum Ziemi PAN w Warszawie, Fundacja Pomocy Szkołom Polskim na Wschodzie im. Tadeusza Goniewicza, Stowarzyszenie "Wspólnota Polska", w Urugwaju: Unia Stowarzyszeń i Organizacji Polskich w Ameryce Łacińskiej z siedzibą w Montevideo (USOPAŁ).