Nasz Czas

17 września br. w centrum uwagi litewskich elit politycznych i intelektualnych znalazło się otwarcie w Wileńskiej Galerii Sztuki (Pałac Chodkiewiczów, ul. Dzidżioji 4) wystawy Imago Lithuaniae, przedstawiającej historyczne dokumenty oraz mapy Wielkiego Księstwa Litewskiego z prywatnych zbiorów rodowitego Wilnianina, potomka znanego rodu inteligencji wileńskiej Tomasza Niewodniczańskiego, na losy rodziny którego bezpośredni wpływ miały obchodzone w tym dniu tragiczne wydarzenia sprzed sześćdziesięciu czterech lat.

Dowodem, że nie było to szeregowe wydarzenie kulturalne niech będzie fakt, iż w otwarciu uczestniczył prezydent R. Paksas, minister spraw zagranicznych A. Valionis, a sala była szczelnie wypełniona przez litewskie elity intelektualne. Bowiem delektować się oglądaniem takich właśnie świadectw historii u nas w Wilnie jest okazją niezwykłą. Tym bardziej, że wśród eksponatów pokazanych na wystawie w Wilnie znalazło się szereg pozycji bardzo rzadkich, w tym takie mapy, których nie ma ani w zbiorach polskich, ani litewskich, jak np. mapa Rzeczypospolitej Andrzeja Pograbki z 1570 r., mapa Księstwa Połockiego z 1580 r. Stanisława Pachałowieckiego i widok oblężonego Połocka także Stanisława Pachałowieckiego z tego samego roku.

Bardzo rzadkiej mapy Wielkiego Księstwa Litewskiego, (tzw. Radziwiłłowska) Tomasza Makowskiego z 1613 r. w wydaniu Willema Janszoona Blaeu?a z 1631 r. i widok Wilna Brauna i Hogenberga z wydrapanymi na płycie dwiema postaciami - nie posiada żadna z bibliotek litewskich. Bardzo cenne okazy stanowią widoki Grodna Matthiasa Zündta z 1568 r. jak też mapa Wielkiego Księstwa Litewskiego Macieja Strubicza z 1589 r.

Wśród eksponowanych dokumentów jest również wiele bardzo cennych, jak np. przywilej Kazimierza Wielkiego Piasta, wydany 12 V 1364 r., tj. w dniu, w którym założona została przez tego króla Akademia Krakowska, z zawieszoną pieczęcią, której nie ma żaden zbiór w Polsce, przywileje Władysława Jagiełły z 31 III 1388 r. i z 5 IV 1399 r., przywileje Henryka Walezego (de Valois) z 2 IX 1573 r. i z 2 III 1574 r. i wreszcie odręczny list carycy Katarzyny II do Stanisława Poniatowskiego z 7/18 I 1764 r.

Cenne uzupełnienie wystawy stanowi pieczołowicie wydany przez Bibliotekę Uniwersytetu Wileńskiego katalog w wersji książkowej oraz na dysku CD po raz pierwszy w trzech językach - litewskim, polskim i angielskim z przedmową Tomasza Niewodniczańskiego i prof. dr hab. Benediktasa Juodki, rektora Uniwersytetu Wileńskiego, który zaznacza, iż ta wystawa jest świadectwem wszechstronnej działalności jej autora, daje godny naśladowania wzór ukierunkowanego i konsekwentnego kolekcjonerstwa, mecenatu, a zarazem owocnej międzynarodowej współpracy kulturalnej.

Należą się więc autorowi wystawy szczególne wyrazy wdzięczności - za wieloletni trud zbierania i ratowania historycznych dokumentów, za wysiłek organizowania wystawy i możność jej oglądania, ale też za dokumenty i mapy, które na zawsze zostaną w Wilnie - w Uniwersytecie Wileńskim i w odbudowywanym Zamku Dolnym, z zaznaczeniem, zgodnie z wolą, którą ogłosił w czasie otwarcia, iż są one darem "Wilnianina, który mieszka daleko".

Przemawiając w chwili otwarcia wystawy (zamieszczamy poniżej) jej autor dał swoisty wykład historii, dotyczący losów Wilnian, ale też obecnych tendencji w Europie, gdzie dorobek i miejsce człowieka oceniane są według kryteriów aktywności społecznej, otwartości na współpracę, osobistej kultury i zawodowej kompetencji.

Zresztą słuchając Tomasza Niewodniczańskiego podczas otwarcia wystawy oraz w następnym dniu w trakcie spotkania z przedstawicielami prasy - jeszcze raz się przekonało, iż jest to wymarzony przez nas obraz Polaka wileńskiego - błyskotliwie inteligentny, niezwykle społecznie aktywny i ofiarny, wrosły w kulturę polską ze względu na swoje pochodzenie i wychowanie, ale też przyjaźnie otwarty na inne kultury, ludzi i ich zdania. Mimo prawie sześćdziesięciu lat spędzonych poza Wilnem, w każdym calu nadal Wilnianin - i w niemniejszym stopniu obywatel Europy.

Uczestnicząc w tej podniosłej uroczystości mieliśmy też satysfakcję, że dzięki naszym publikacjom w "NG" i "NCz", dotyczącym rodziny Niewodniczańskich, i przedrukom w "Mokslas ir gyvenimas" w pewnym stopniu współuczestniczyliśmy w przygotowaniu tego ważnego spotkania. Więc szczególnie gorąco zachęcamy do oglądania wystawy, która potrwa do 30 listopada br. Informacje tel. 212-42-58 oraz http://ldmuziejus.mch.mii.lt.

Do tematu wrócimy w następnym numerze w wywiadzie z dyrektorem Muzeum Sztuki Romualdasem Budrysem.