Nasz Czas

Największa mniejszość narodowa w Wielkiej Brytanii, licząca przeszło 5 milionów osób, zamieszkująca północną część wyspy. Szkocja ( po angielsku - Scotland; po szkocku - Albainn ) zajmuje powierzchnię 81,6 tys. km2 , tj. o 16 tys. km2 większą od Litwy. Stolicą jest miasto Edynburg ( Edinburhg), ok. 500 tys. mieszkańców.

Najważniejsze święto narodowe Szkocji to Dzień Świętego Andrzeja ( 30 listopada) - patrona kraju. Szkocja administracyjnie podzielona jest na 29 samorządnych regionów plus 3 wyodrębnione jednostki wyspiarskie: Orkady, Szetlandy i tzw. Wyspy Zewnętrzne. Wyspy (raczej grupy drobnych wysepek ) mają autonomię wewnątrz samej Szkocji, i o nich, jak o terytoriach autonomicznych, mających swoistą kulturę, niektóre odrębności, odróżniające ich od Szkocji, warto napisać oddzielnie. Główne wyznania wśród Szkotów to: prezbiterianie (70%), anglikanie, katolicy. Jednostką monetarną na terytorium Szkocji jest oczywiście funt angielski, co byłoby chyba nie do pomyślenia u nas, na przykład, że 4 banki szkockie od zawsze, to znaczy przez cały okres okupacji angielskiej i aż do dziś wydają własne funty, niby angielskie, ale na banknotach zamiast symboli brytyjskich widnieją wyłącznie symbole szkockie. Na lądzie Szkocja graniczy tylko z Anglią, od Irlandii oddziela ją kanał św. Jerzego. Od Norwegii Szkocję dzieli dystans ok. 300 km od Islandii ok. 450 km. Szkocja dzieli się historycznie na 3 regiony: Highlands (Góry); Midland Valley (Centralne Doliny) i Southern Uplands ( Południowe Niziny).

Szkocka flaga narodowa: na niebieskim tle, biały ukośny krzyż św. Andrzeja.

Naród Szkocji sformował się na podstawie plemion Piktów, którzy zamieszkiwali Wyspy Brytyjskie od niepamiętnych czasów, nie był zresztą to lud indoeuropejski. Cera Piktów była ciemniejsza od cery Europejczyków, mówili oni językiem, który nie był indoeurpejskim, byli niskiego wzrostu. Dziś już nikt nie mógłby wyjaśnić kim właściwie byli Piktowie, skąd pochodzili. Cała nadzieja jest tylko w nowych technikach dochodzenia genetycznego, bowiem śladów piśmiennictwa Piktów nie zostało, a i śladów archeologii jest niewiele. W końcu V - na początku VI wieku, z północnej Irlandii zaczęły przesiedlać się plemiona Celtów, inaczej Gaelów (t.j. Gallów), których także nazywano Skottami. Słowo " skutki" po celtycku znaczy bydło, stado krów; "skottach" zaś oznaczało pastucha. Były to zatem plemiona hodowców bydła, od ich nazwy powstała nazwa Scotland - Szkocja. Szkoci zawładnęli całym krajem. Piktów wycieśnili na północ, w góry; Brytów zaś (którzy nieco wcześniej z południa, wycieśniani przez plemiona Germanów, oddcieśniali tychże Piktów na północ) wyparli z powrotem na południe. W VII wieku południowa Szkocja była jednak zajęta przez germańskie plemiona Anglów, którzy później przemieszali się z miejscową ludnością celtycką. Utworzenie w połowie IX wieku królestwa szkockiego zapoczątkowało formowanie się szkockiej społeczności etnicznej. Procesowi temu sprzyjała walka Szkotów o niezależność od Anglii, która w XIII-XIV wiekach niejednokrotnie próbowała pokonać Szkocję. W wiekach średnich zwiększył się potok ludności anglosaskiej do południowej Szkocji. Procesy etnicznego przemieszania się intensywnie odbywały się na równinnych terenach rejonu Lowland ( Nizinny Kraj), gdzie uformowała się etniczna społeczność Szkotów - Lowlanderów, tj. mieszanka Szkotów -Gaelów i Anglosasów. W górnych rejonach - Highlandzie - zachowała się ludność czysto celtycka, sformowała się społeczność Szkotów- Highlandczyków-Gaelów. W XVI wieku do Szkocji zawitały wiatry reformacji. W 1560 r. kalwinizm został przyjęty jako religia państwowa, nazwę zmieniono na prezbiterianizm. Prezbiterianizm rozpowszechniony jest wśród Lowranderów (których jest więcej); zaś wśród Highlanderów - Gaeltów (t.j. górali szkockich) religią panującą jest religia rzymsko-katolicka.

W 1707 r. była podpisana unia między Szkocją i Anglią. Niestety po podpisaniu unii Szkoci poddani byli przemocą anglizacji. Dziś w zasadzie Szkoci używają 3-ech języków: 1) angielski, jako ogólnopaństwowy, 2)język szkocki, który uformował się z dialektów anglosaskich przesiedleńców, w ostatnim okresie niepodległości Szkocji i dialektów celtyckich plemion, mieszkających wówczas a Lowlandzie. Różni się on od angielskiego mniej więcej jak rosyjski od białoruskiego, chociaż Anglicy nie zawsze go klasyfikują jako język oddzielny, a tylko jako dialekt języka angielskiego; 3)język gaelski, używany w Highlandzie, jest najprawdziwszym językiem celtyckim, bez żadnych domieszek anglosaskich, ku niezadowoleniu wszystkich współczesnych Szkotów, używany najmniej w Szkocji.

Herb Szkocji: na żółtym tle czerwony lew i czerwony podwójny krawężnik z liliami.

Najwięcej tradycji szkockich przetrwało do naszych czasów wśród Gaeltów, mieszkających w górach północno-zachodniej Szkocji i wyspach. To właśnie oni zachowali tradycję noszenia kiltów- męskich spódnic. Po narodowym powstaniu jakobitów (od imienia szkockiego króla Jakóba; nie plątać z jakobitami francuskimi) w 1745-46 latach Anglicy zabronili Szkotom noszenia spódnic, po czym szkoccy nacjonaliści nosili spodnie w kratę, w kolorach różnych klanów. Stąd właśnie poszła moda na spodnie w kolorową kratę. W XIX wieku, w czasach romantycznego odrodzenia kultury gaeltyckiej, także mieszkańcy południowej Szkocji zaczęli nosić spódnice - kilty. Kraciasty kilt i pled stał się ubiorem narodowym Szkotów. Dziś w czasach ponownego odrodzenia idei narodowych, Szkoci coraz częściej ubierają się w kilty. Zresztą wiosną tego roku całe Wilno miało okazję oglądać mężczyzn paradujących po mieście w kraciastych spódnicach. Co dziwi, w Ameryce, w dużych miastach wschodniego wybrzeża, dziś już nawet i nie - Szkoci zaczynają nosić kilty. Zresztą kobiety angielskie też noszą spódnice w kratę, ale do samej ziemi. Jeszcze do 1939 roku u Gaeltów obrzęd zawierania małżeństwa polegał tylko na uścisku dłoni chłopca i dziewczyny, przy tym, panna młoda zostawała przy swoim nazwisku, a mąż przy swoim.

Dziś Szkoci mają dość szeroką autonomię. Swój własny parlament wybrali 2 maja 1999 (po prawie 300 latach), zarządzają szkolnictwem na swoim terytorium, dbają o rozwój kultury szkockiej, szczególnie pochodzenia celtyckiego; w Szkocji są również swoje partie narodowe. W czasach współczesnych w ogóle duch narodowy Szkotów jest w stanie bojowym i choć nie sięgają oni po narzędzia przemocy, (zresztą im nie ma po co), to w partiach politycznych działają walnie.

Najprężniej działa Partaidh Naiseanta na h-Alba (PNA) - Partia Narodowa Szkocka; są też: Komunistyczna Partia Szkocji; Szkocka Partia Zielonych; Szkocka Partia Socajalistyczna; Szkocka Partia Konserwatystów i Unionistów; Szkocka Partia Pracy; Sojusz Gór i Wysp (nacjonalistyczna partia Gaelów).

www.scottish-devolutio.org.uk.scots(llallans).