Mniejszości narodowe. Europa


Walijczycy

Mniejszość narodowa zamieszkująca W.Brytanię, dokładniej: leżący na zachód od Anglii Półwysep Walijski (Kembryjski), t.j. krainę historyczną o nazwie Walia (ang. Wales,; wal. Cymru). Powierzchnia Walii 20,76 tys.km.kw., ludność 3 miliony mieszkańców. Stolicą jest miasto Cardiff (500 tys mieszkańców), nazwa miasta pochodzi od walijskiej nazwy Caer-Dyff (twierdza nad rzeką Dyff (Dawida).

Flaga Walii: 2 pasy poziome: biały i zielony; na nich czerwony smok

Walię można podzielić na 2 główne regiony-zachodni z górami Kambryjskimi ( z najwyższym szczytem Snowdon?em - 1085m) i wschodni nizinny. Większa część ludności zamieszkuje południowe, bardzo uprzemysłowione wybrzeże, gdzie mieszka 3/4 ludności Walii. Na północy kraju mieszka tylko 1/4 ludności i jest to przeważnie rolniczy teren, ze słabym przemysłem. Od 2 tysiąclecia p.n.e. Walia była zamieszkiwana przez różne plemiona celtyckie, najczęściej określane wspólnym mianem Brytonów (łac. Brytani); a także plemiona tejże celtyckiej grupy-Kimrów. Podbita przez Rzymian w roku 78 została tylko powierzchownie zromanizowana. W V wieku została zchrystianizowana (z Walii podobno pochodził święty Patryk, apostoł i patron Irlandii). W tymże V wieku rozpoczęła się inwazja germańskich plemion Anglów, Sasów, Jutów i Fryzów na południową Brytanię, która zepchnęła częściowo zromanizowanych Celtów w górskie regiony Walii, Stratclyde ( Cumberland i południowo-zachodnia Szkocja) oraz do Kornwalii. Nazwa Walia pochodzi od staroangielskiego słowa "Waelisc" (stąd współczesne angielskie Welsh - Walijczyk), co oznaczało - obcy, cudzoziemiec. Zwycięstwo Sasów pod Deorham (577r.) odcięło Walię od Kornwalii, a bitwa pod Chester (613r.) przerwała komunikację ze Stratclyde i północną Brytanią. W VIII wieku ziemie walijskie zostały oddzielone od posiadłości króla anglosaskiej Mercji, który wzniósł wał rozgraniczający oba państwa. Tak Walijczycy zostali odcięci od swych współbraci Celtów, a wał wzniesiony przez Anglików istnieje i dziś, w XXI wieku. Zresztą wał, na który niegdyś Kimrowie patrzyli z nienawiścią, dziś odegrał ważną rolę podczas ustalania granicy między Anglią a Walią. Anglicy chcieliby wziąć sobie więcej terytorium, argumentując to granicą zasięgu używania języka angielskiego, Walijczycy wskazują natomiast na historyczny wał, jako na granicę ustanowioną przez pierwszych królów angielskich. Już w VII wieku Walia i Szkocja pozostały jedynymi krajami celtyckimi, nie opanowanymi jeszcze przez Germanów. Na początku XI wieku zjednoczona pod władzą księcia Llywelyna ap Seisyllt (1018-1023). W tymże wieku zaczęły się najazdy normańskich władców, którzy wcześniej podbili Anglów i Sasów. Normańscy władcy narzucili Walii zwierzchność polityczną i kościelną. W pierwszej połowie XII wieku książę Gruffydd ap Cynan (1081-1137) odzyskał niezależność Walii, aż do ponownej jej utraty na rzecz króla angielskiego Henryka II (1154-1189). Gruffydd ap Cynan zginął w antyangielskim powstaniu, a w roku 1287 Walia ostatecznie została podporządkowana koronie angielskiej. W 1301 r. król Edward I nadał swemu synowi tytuł księcia Walii i ten tytuł do dziś otrzymują brytyjscy następcy tronu. Jest to oczywiście sposób bezprawnego utrzymywania podbitych przez królów angielskich ziem. W 1535 r. władzę w Anglii przejął Henryk VII, z walijskiego szlacheckiego rodu Tudorów. Niestety przyśpieszyło to tylko proces asymilacji Walijczyków z angielską społecznością wyspy. Walia, która dotychczas miała szeroką autonomię, otrzymała angielski system prawny, administracyjny i religijny, a lokalna arystokracja uzyskała miejsce w angielskim parlamencie. W 1707 r., po unii angielsko-szkockiej, Walia stała się księstwem . Pomimo to, iż Walia została podbita najwcześniej ze wszystkich celtyckich krajów Brytanii, jej mieszkańcy zachowali w dużej części język i zwyczaje swych przodków. Jeszcze 100 lat temu wyłącznie po walijsku mówiło 60% mieszkańców, nie znając języka angielskiego, a będąc już 600 lat pod władzą Anglii. To zadziwiający fenomen, bowiem wiadomo, że większa część świata mówiła po angielsku, a tu, pod bokiem Anglii, większość Walijczyków, będących tyle lat pod panowaniem Anglików, nie znała języka swych okupantów. Wiek XX jednak zrobił swoje. Telewizja, radio, prasa, obowiązujące szkoły angielskie, doprowadziły do tego, że sytuacja się odmieniła. Dziś już wszyscy mówią po angielsku, a połowa Walijczyków tylko po angielsku. Tym niemniej Walijczycy są narodem, który procentowo najwięcej posługuje się językiem celtyckim, ze wszystkich dziś istniejących narodów celtyckich, bo aż ponad 600 tys. ludzi na co dzień używa języka walijskiego, a drugie tyle go rozumie. Językami państwowymi na terytorium Walii są oczywiście angielski, a od lat 60-ych XX wieku i walijski. Są szkoły z walijskim językiem nauczania, a w Cardiff jest Uniwersytet Walijski, również z walijskim językiem wykładowym. W 1998 r. odbyło się referendum w sprawie utrzymania specjalnego samorządnego zgromadzenia walijskiego. Większość mieszkańców powiedziała "tak", wobec czego rok później odbyły się wybory do niezależnego parlamentu walijskiego. Wybory były konsekwencją obietnic wyborczych Tony?ego Blaira z 1997 r. Odbywa się to zgodnie z przyjętą w Brytanii zasadą "devolution", czyli stopniowego uniezależnienia się regionów Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii od centralnego rządu. Święto narodowe: 1 marca, Dzień Św. Dawida, patrona Walii. Główne partie polityczne: Plaid Cymru (Partia Walijska); Cymdeithas yr Iaith Gymraeg; Eluned Margan; Walijska Partia Zielonych; Zjednoczenie Socjalistów Walijskich.

Ciekawostka : najdłuższa na świecie nazwa stacji kolejowej, znajdującej się w Walii brzmi:

Llan-fair-pwll-gwyn-gyll-go-ger-y-chwyrn-drobwll-llan-tysiliog-ogo-goch, czyli: Kościół Św. Maryi w Dolinie Białej Leszczyny, nie opodal Gwałtownych Wirów, w pobliżu Kościoła Św. Tysilo przy Czerwonej Jaskini.

Robert Szymański

Nasz Czas 19/2003 (608)