W Estonii muzykowano od zawsze

Regilaul - pieśni runiczne należące do najstarszego pokładu estońskiego repertuaru. Pieśni runiczne z wersami podobnymi do tych z Kalevali są powszechne w całym bałtyjsko- fińskim świecie.

Ich początek sięga czasów 1 tysiąclecia p.n.e kiedy to ludy bałtyjsko- fińskie nie podzieliły się na grupy etniczne i stanowiły jedność językową. W ostatnim stuleciu pieśni te spotkały się z zainteresowaniem i dzięki Kościołowi, szkole i działającym tam chórom znów znalazły się w repertuarze ludowym. Powstawać też zaczęły na ich wzór literackie utwory i piosenki popularne. Pieśni runiczne nie mają zamkniętej formy. Nowe wersy mogą być zawsze dodane, stare zmienione -można dokonać wyboru. Właśnie przez wybór wersów tworzy się nowe pieśni. Wyjątkiem są lamenty weselne, gdzie powtarzana jest tylko druga część wersu i to wielokrotnie.

Melodie - oparte są na skali 3-5 nutowej. Podstawowy dźwięk znajduje się w środku skali. Głos górny killo operuje czasami nawet tylko dwoma nutami. Pieśni starsze o znaczeniu magicznym są często recitativami. Nowsze bardziej wsparte na prawidłach muzycznych składają się z dwóch lub trzech modeli fraz opadających lub wznoszących. Rytm - silnie podporządkowany długości sylaby. Typowe pieśni to: pieśni pracy (Tyolaulut) pieśni związane z cyklem rocznym (vuotuisjuhliin liittyvat laulut), pieśni weselne (haalaulut),liryczno-epickie (lyyris-eeppiset laulut),pieśni towarzyszące grom (leikkilaulut),pieśni okolicznościowe (juhlalaulut)

Pieśni ludu Setu

Setu zamieszkuje południowowschodni obszar Estonii po obu stronach granicy z Rosją. Mówią w dialekcie południowoestońskim z wyraźnymi wpływami rosyjskimi w słownictwie i wymowie. W zwyczajach Setu były od początku 14 wieku widoczne wpływy Kościoła prawosławnego (założenie klasztoru w Petseri).Mimo to zarówno w języku jak i w zwyczajach czy wierzeniach Setu po dziś zachowali swą odrębność. Dziś można mówić o renesansie tej kultury. Ludzie znów zaczynają mówić w setu i uczyć języka swe dzieci. Pieśni Setu włączają do swego repertuaru fińskie zespoły jak-Vartina.

Pieśni Setu to pieśni runiczne o liniach 8 sylabowych lub dłuższych z aliteracją i paralelizmami. Linie owych pieśni mogą być przedłużane przez dodanie dodatkowej sylaby i repetycje. Może więc zdarzyć się wers 9,11 a nawet 16 sylabowy. Starsze pieśni mają ponadto refren wydłużający jeszcze wers.

Pieśni solowe śpiewane są do prostych melodii opartych na jednej czy dwóch frazach. Pieśni z solistą i chórem mają dwie formy. Pieśni bez refrenu mogą mieć rozszerzenie pod koniec każdego wersu lub nawet w połowie wersu. Tak więc część pertii śpiewana jest przez solistę część przez chór. Pieśni z refrenem to pieśni, w których do powtórzenia dochodzi w przypadku pierwszego lub ostatniego wersu lub części środkowej zwrotki.

Instrumenty

Kannel - najstarszy estoński instrument strunowy (odmiana kantele).Wiek instrumentu określa się na ok.2000 lat. Sposób jego wykonania z rybich ości i różnych odmian drewna opisuje jedna z prastarych pieśni. Struny należy, wg. pieśni, wykonać z włosów syrenki. Ponoć instrument ten ma magiczne brzmienie odstraszające złe duchy. Instrument ma od 20 do 48 strun.

Inny rodzaj kannel dotarł do Estonii w 2 połowie XIX wieku. Ma mniejszą liczbę strun (5-6).Popularnym instrumentem są także dudy, które potwierdzone są już w średniowieczu. Wg. legend kannel jest darem od Boga a dudy podarunkiem diabła. Dudy towarzyszyły też rytuołom pogańskim oraz muzyce tanecznej.

Wśród pasterzy cieszyły się popularnością flety z trzciny (roopill) i słomki (olepill).Trzcinowe instrumenty mają związek z praktyką dudziarską. Wprawdzie wygrywano na nich różne melodie, ale charakter improwizacji mają podobny.

Najstarsze drumle (parmupill) wykopane w Estonii datuje się na XIII i XIV wiek. Innym ciekawym instrumentem jest drewniany gong (lokk) uderzany przez dwa drewniane młotki. Istniał specjalny kod sprawiający, że uderzenia miały różne znaczenie i jeszcze w latach 30 naszego wieku gospodynie za pomocą takiego gongu przyzywały bydło do domu.

www.radio.com.pl

Nasz Czas 17/2003 (606)