Nasz Czas

Lud, mieszkający w Polsce, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Długi czas kwestionowano - czy to jest mniejszość narodowa, czy tylko grupa etnograficzna narodu polskiego.

Dziś również nikt nie postawił ostatecznej kropki nad i. Jedni twierdzą, że nie ma żadnego narodu kaszubskiego, że Kaszubi są częścią składową narodu polskiego, taką samą jak Polanie, Wiślanie, Mazowszanie i inne plemiona, z których sformował się naród polski. Także Słowacy są bliscy kulturowo i językowo Polakom i tylko długowiekowa okupacja węgierska przeszkodziła temu, by Słowacy stali się częścią narodu polskiego. Z drugiej strony - kto słyszał żywą mowę kaszubską i słowacką, zauważył chyba, że język słowacki jest bardziej podobny do polskiego, zaś kaszubski jest całkiem inny. Co mówią Słowacy zrozumiemy prawie wszystko, z mowy kaszubskiej mało co można zrozumieć. Jednak Słowacy mają status oddzielnego narodu, mają swoje państwo, Kaszubi zaś państwo swoje mieli bardzo dawno, będąc jeszcze poganami, w zamierzchłe czasy, a dziś nie mają nawet określonego statusu. Część samych Kaszubów, szczególnie tych pasywnych, uważa siebie za Polaków; inni, aktywni, zaliczają siebie do oddzielnego narodu kaszubskiego, mającego, jak sami twierdzą, wszystkie dane przysługujące innym, uznanym narodom, tj. swój język, kulturę, terytorium zamieszkania, poczucie przynależności do swojej grupy etnicznej. Państwo Polskie, uznając zasady demokracji, dążąc do wejścia do Unii Europejskiej, dziś uznaje Kaszubów za mniejszość narodową, wydziela środki finansowe na utrzymanie organizacji kulturowych, naukę języka kaszubskiego w szkołach i in.

Na północy Kaszuby dosięgają Morza Bałtyckiego. Dzielą się tam geograficznie na Pobrzeże Słowińskie, Wybrzeże Słowińskie, Mierzeję Helską i Pobrzeże Kaszubskie - poprzecinane Pradoliną Kaszubską i Pradoliną Łeby - Redy. Wschodnią granicę wyznaczają Zatoka Pucka i Zatoka Gdańska. Środkowe i południowe Kaszuby to Pojezierze Kaszubskie (tzw. Szwajcaria Kaszubska) z ogromną liczbą wodnych oczek (małych jezior) i jezior. Da największych z nich należą: Wdzydzkie, Raduńskie, Ostrzyckie, Gowidlińskie i Mausz. Pojezierze to przecinają Wzgórza Szymbarskie, z najwyższym wzniesieniem Niżu Środkowoeuropejskiego - Wieżycą (329 m.).

"Kaszuby" i "Kaszubi" - brak jednoznacznej odpowiedzi, czy najpierw pojawiła się nazwa ziemi czy ludu. Współczesna nauka nie ma jednak wątpliwości, że jest to jedyna "na miejscu wytworzona nazwa terytorialna i etniczna". Wszelkie inne nazwy: celtycka Armoryka i późniejsza Slawia, Pomorania, a także Pomorze, Pomorzanie są narzucanymi nazwami etniczno - geograficznymi, które do XIII wieku dominowały nad nazwą Kaszuby. Dopiero w owym XIII wieku nazwy "Kaszuby" i "Kaszubi" zaczynają pojawiać się w dokumentach.

Należy przypuszczać, że wydobyli je "na powierzchnię" i podnieśli do rangi urzędowej dominikanie i franciszkanie, którzy szanując narody, wśród których pracowali, używali nazw własnych tych narodów, nie narzucając im swoich. Począwszy od Barnima I (1249 r.) książęta Pomorza Zachodniego przyjmują tytuł "dux Slavorum et Cassubie" (książę Słowian i Kaszub), a potem także "książę Kaszub" lub "książę Kaszubów i Wendów". Warto w tym miejscu zaznaczyć, że tytulatury takiej nigdy nie mieli książęta wschodniopomorscy (gdańscy), których ziemie jedynie w północnej części były kaszubskie.

Kaszubi są, obok nielicznych Mazurów i dwumilionowej społeczności Ślązaków, jedną z trzech żyjących obecnie w Polsce mniejszościowych grup etnicznych o statusie autochtonicznym. Przybyli do swych obecnych siedzib w okresie od II do IV wieku. Słowiańskie plemiona, które zajęły tereny Pomorza między Wisłą a Odrą przesuwając się później także na zachód od Odry, nazywano Wieletami, ich ariergardą byli Kaszubi. Język kaszubski przetrwał i rozwija się na stosunkowo niewielkim terytorium. Są to ziemie wchodzące w skład powiatów: puckiego, wejherowskiego, kartuskiego, kościerskiego, częściowo także chojnickiego, człuchowskiego, bytowskiego i lęborskiego. W wyniku reformy administracyjnej w Polsce wszystkie te powiaty znalazły się w granicach województwa pomorskiego. Stolicą dzisiejszych Kaszub jest Gdańsk, choć podobnie jak w Sopocie i Gdyni, w strukturze ludnościowej miasta, Kaszubi stanowią mniejszość. Gdańsk był jednak zawsze historycznie, kulturowo, gospodarczo i politycznie miastem związanym z Kaszubami, a Gdynia wyrosła z kaszubskiej, rybacko - gburskiej wsi. Kaszubi stanowią większość na wsi, a także w miastach: Kartuzy, Żukowo, Puck, Władysławowo, Jastarnia, Kościerzyn, Rumia, Reda i Wejherowo. Ogółem Kaszubów jest około 500 tys.

Dążenia do samostanowienia Kaszubów mają już ponad 150 - letnią tradycję. Ruch kaszubski, zainicjowany przez Floriana Ceynowę w okresie Wiosny Ludów (w połowie XIX wieku), do dziś istnieje i rozwija się dzięki nosicielom idei społeczno - kulturowego odrodzenia Kaszub w łączności z żywiołem słowiańskim i Polską. Należeli do nich Aleksander Majkowski, Jan Karnowski i ks. Leon Heyke z organizacji "Młode Kaszuby", a także liderzy powstałego w 1929 r. Zrzeszenia Regionalnego Kaszubów. W 1956 r. została założona i działa do dziś najsilniejsza organizacja kaszubska Zrzeszenie Kaszubskie, w 1964 r. zmieniła nazwę na Zrzeszenie Kaszubsko - Pomorskie. W kilkudziesięciu oddziałach ZKP skupionych jest 6 tys. członków, którzy pracują na rzecz zachowania kaszubskiej odrębności i pomorskiej tożsamości, a także dla społeczno - gospodarczego rozwoju regionu. Kultura Kaszubów kojarzy się z obrzędowością, sztuką ludową, tańcami, jednym słowem z folklorem. Region ten bogaty jest w różnorodne zwyczaje, inne niż w pozostałych regionach Polski. Jednak na skutek postępującej cywilizacji zaczynają zanikać tradycyjne zajęcia Kaszubów, a co za tym idzie - zmienia się obrzędowość i kanon zachowań. Do najbardziej znanych zespołów upowszechniających taniec kaszubski należą: "Kaszuby", "Bazuny", "Sierakowice", "Koleczkowianie", "Krëbanë". Jak nigdy dotąd rozwija się literatura kaszubska. Jest organizowany coroczny konkurs literatury kaszubskiej w Wejherowie, wydawana antologia współczesnej literatury kaszubskiej "Dërchôj królewiónkň". Język kaszubski trafił do szkół oraz na Uniwersytet Gdański, gdzie istnieje lektorat z kaszubskiego. W kościołach na Kaszubach odprawiane są msze święte z kaszubską liturgią słowa. Powstały dwa tłumaczenia Biblii w języku kaszubskim. W miastach nazwy ulic podawane są w dwóch językach: polskim i kaszubskim; w sklepach i urzędach również są napisy w języku kaszubskim. Dzięki staraniom Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego, Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego, Uniwersytetu Gdańskiego, Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko - Pomorskiej, a także wielu osób prywatnych, zaangażowanych w sprawę kaszubską, Kaszubi mają swoją prasę. Najbardziej znaczące tytuły to miesięcznik "Pomerania" i tygodnik "Norda". Poza tym mają swój program telewizyjny przy TVP - Gdańsk: "Rodnô zemia" i audycję w Radiu Gdańsk "Na bôtach ë w bňrach".