Nasz Czas

Autor publikacji Władysław Korowajczyk urodził się w Wilnie w roku 1934. Jest synem Haliny, w latach trzydziestych nauczycielki i kierowniczki Prywatnej Szkoły Powszechnej "Promień" w Wilnie i Leonarda - wieloletniego instruktora Ligi Obrony Przeciwlotniczej w Wilnie, a od 1939 referenta prasowego premiera w Warszawie, który jednocześnie zajmował się publicystyką pisząc artykuły na różne tematy, w tym również dotyczące krytyki teatralnej. Wydał dwie pozycje książkowe. Leonard Korowajczyk jako por. rezerwy został zmobilizowany w końcu sierpnia 1939 do III Dywizjonu Artylerii Przeciwlotniczej na Porubanku w Wilnie. Wraz ze swoją jednostką ewakuowany na południe, dostał się do niewoli bolszewickiej, znalazł się w obozie w Kozielsku. Został zamordowany w Katyniu 30 kwietnia 1940 r.

Przez okres wojny i okupacji Halina Korowajczykowa była nauczycielką na tajnych kompletach uczniowskich w Wilnie. Władysław Korowajczyk rozpoczął naukę również na tajnych kompletach. Jednocześnie wykonywał proste zadania w konspiracji, za co został odznaczony Krzyżem Armii Krajowej.

W marcu 1945, w ramach ekspatriacji, Władysław wraz z matką i młodszym bratem, wyjechali za jałtańską granicę. Najpierw przyjechali do Warszawy, a następnie osiedlili się w Łodzi. Tutaj W. K. ukończył szkołę, a następnie studia na Akademii Medycznej w Łodzi, uzyskując zawód lekarza.

W 1975 Władysław Korowajczyk, w niejasnych i podejrzanych okolicznościach, został napadnięty i pobity. Na skutek tego "wypadku" utracił całkowicie wzrok.

W roku 1989 Pan Władysław był współzałożycielem Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, a następnie założył Oddział w Łodzi TMW i Zw. Został pierwszym prezesem i pełni tę funkcję już piątą kadencję.

Od lat osiemdziesiątych zajmuje się publicystyką. Jego teksty ukazują się w Polsce, w wielu pismach w Wilnie w tym w "NG" i "NCz", w Londynie, Paryżu, Australii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie.

W okresie międzywojnia Łódź nie posiadała uniwersytetu, choć było wiele prób powołania takiej placówki naukowej. Można domniemywać, że ówczesnym decydentom wywodzącym się z łódzkiej finansjery i przemysłu, z reguły niepolskiego pochodzenia, nie zależało, by w tym mieście wytworzyła się silna klasa polskiej inteligencji. Mimo wszystko udało się, przede wszystkim siłami społecznymi, zorganizować Wolną Wszechnicę, która kształciła nowych inteligentów, a nawet miała uprawnienia nadawania stopni naukowych.

Łódź w czasie wojny nie doznała większych zniszczeń. Natomiast prawie cała tutejsza inteligencja została poddana eksterminacji niemieckiej. Od początku 1945, po wejściu tu Sowietów, do miasta ściągali najpierw warszawianie, którzy nie mieli do czego wracać, a następnie, w ramach ekspatriacji, wygnańcy z Kresów, przede wszystkim z Wilna. Łódź, obok Krakowa, stała się niekwestionowaną stolicą naukową i kulturalną Polski. Znaczna część uczonych i cała administracja z Uniwersytetu Stefana Batorego z Wilna przeniosła się do Torunia, miasta trochę przypominającego Wilno, organizując tu Uniwersytet Mikołaja Kopernika. Uczelnia ta stała się więc kontynuatorką USB. Wielu uczonych z Alma Mater Vilnensis rozproszyło się po różnych ośrodkach naukowych, w tym znacząca ich liczba osiedliła się w Łodzi. To przede wszystkim naukowcy znad Wilii, obok warszawskich uczonych przy udziale innych pracowników naukowych, którzy przeżyli wojnę, wspólnie budowali fundamenty wyższego szkolnictwa w Łodzi.

Już w końcu stycznia 1945 przyjechał do Łodzi prof. Bolesław Wilanowski, prawnik, b. dziekan Wydziału Prawa i Nauk Społecznych USB. Z upoważnienia Ministerstwa Oświaty miał zająć się organizacją wyższego szkolnictwa w Łodzi. Koncepcja prof. B. Wilanowskiego polegała na utworzeniu jednej uczelni obejmującej tradycyjne kierunki nauk uniwersyteckich-politechnicznych, lekarskich, rolniczych, ekonomicznych , artystycznych. Ta wizja zaowocowała po latach wieloma szkołami wyższymi.

Nim jeszcze został wydany Dekret z 24 maja 1945 o powołaniu Uniwersytetu Łódzkiego i akt powołujący Politechnikę Łódzką o dwa dni później, rozpoczęły się zajęcia dydaktyczne na łódzkich uczelniach. Jak wspomniano wyżej najwięcej wykładowców wywodziło się z Warszawy, a następnie z USB. Przedstawiony materiał zajmuje się tylko tymi uczonymi przybyłymi z Wilna, którzy przyjechali do Łodzi mając już pewien dorobek naukowy.

Humaniści z USB kontynuowali swoje badania naukowe przede wszystkim w Toruniu. Stosunkowo niewielka grupa uczonych o takich zainteresowaniach osiedliła się w Łodzi.

W dziedzinie prawa kontynuował pracę naukową prof. Bolesław Wilanowski. Objął Katedrę Prawa na Zachodzie Europy, a jednocześnie pełnił obowiązki dziekana. Wybitny prawnik - historia powszechna państwa i prawa prof. Jan Adamus /1896-1962/ habilitował się na USB w 1933 r. W czasie wojny aresztowany przez bolszewików w Wilnie, po więzieniu na Łubiance i łagiernych przejściach, szczęśliwie znalazł się w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. Przyjeżdża do Łodzi w r. 1948, na UŁ był szykanowany i długo oczekiwał na zasłużone nominacje. Niech dramatyczne losy tego uczonego będą świadectwem, z jakimi trudnościami musieli borykać się przybysze z Kresów, a tym bardziej od gen. w. Andersa. Mikołaj Leonieni i Józef Rodziewicz, obydwaj prawnicy, asystenci na USB, w czasie wojny związani z konspiracją, nie było im dane kontynuowanie pracy naukowej na UŁ.

Z historyków badania naukowe podjęli w Łodzi Henryk Łowmiański i Stanisław Zajączkowski, budując mocne podstawy tej dziedziny wiedzy w Łodzi. Fundamenty łódzkiej archeologii, która w przyszłości miała mieć tak znaczące osiągnięcia, dał przybyły z Wilna prof. Rajmund Gostkowski. Podobne zasługi w dziedzinie filologii klasycznej na UŁ mieli wilnianie , profesorowie Jan Popow i Jan Oko. Organizatorem i wieloletnim dyrektorem Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego był również wilnianin Adam Łysakowski.

Początkowo Wydział Lekarski był jednym z wydziałów UŁ. Dopiero w 1950 wydzielono Akademię Medyczną, a na jej podstawie i WCWMed (tzw. Fakultet Wojskowy) zorganizowano w 1958 ,na potrzeby Układu Warszawskiego, Wojskową Akademię Medyczną. W 2002 dokonało się połączenie obu uczelni, WAM nie miał racji bytu, ale lobby jego było bardzo silne i powstał jeden Uniwersytet Medyczny.

Tuż po wojnie jednym z organizatorów studiów medycznych w Łodzi był przybyły z Wilna prof. Stefan Bagiński /1892 - 1969/ wybitny histolog i embriolog, wieloletni dziekan Wydziału Lekarskiego, wielki przyjaciel młodzieży studenckiej. Doktoryzował się już w 1924, a habilitację uzyskał w 1929 na USB. Prof. Emil Bronisław Leyko od 1937 profesor farmakologii na USB, a od 1945 w Łodzi. Niezwykle barwna postać, o której krążyły legendy i liczne anegdoty. Prof. Zenon Orłowski /1871-1948/ uczony w zakresie balneologii, klimatologii i fizykoterapii. Pochodził z rodziny lekarskiej ; jeden z jego braci Mieczysław był do 1939 głównym dermatologiem WP. Trzecim bratem był wybitny polski internista Witold Orłowski. Tradycje rodzinne podtrzymuje w Łodzi prof. Zbigniew Orłowski - nefrolog, a w Warszawie syn Witolda Tadeusz. Kontynuatorką pracy naukowej prof. Zenona Orłowskiego była w Łodzi dr Halina Łobzowa, asystentka na USB, która po utracie męża zamordowanego w Charkowie i katordze w łagrach sowieckich znalazła się w Łodzi jako adiunkt II Kliniki Chorób Wewnętrznych.

Prof. Marian Mienicki \1890 - 1966/. Doktoryzował się na USB w 1932. Po wojnie w Łodzi profesor AM i dyrektor Szpitala Dermatologicznego.

Założycielem i wieloletnim kierownikiem Katedry Medycyny Sądowej był przybyły z Wilna prof. Wacław Lewiński, wybitny specjalista w zakresie kazuistyki sądowej. Po nim Katedrę objął asystent na USB Bronisław Puchowski od 1947 profesor UŁ. Prof. Jan Szmurło /1868 - 1952/ najstarszy profesor Wydziału Lekarskiego UŁ, laryngolog. Był założycielem Kliniki Laryngologicznej w Łodzi. W 1945 uzyskał tytuł honorowego profesora UŁ, od 1949 kierował Katedrą Historii Medycyny. Jednym z następców prof. J. Szmurło w Klinice Laryngologicznej był również absolwent USB prof. Józef Borsuk. Wśród innych uczonych z Wilna należy wymienić położnika i ginekologa prof. Józefa Sieroszewskiego i kilku innych. Prof. Bernard Zabłocki /1908-2002/ ur. w Nowogródku, ukończył studia chemiczne w Wilnie, a następnie medycynę w Warszawie. Od 1946 organizator i kierownik katedry bakteriologii na UŁ.W tej samej katedrze AM pracowała adiunkt Helena Dunin - Horkawicz, asystentka prof. Gryglewicza w Wilnie, po utworzeniu WAS kontynuowała w tej uczelni pracę naukową.

Wśród absolwentów Wydziału Lekarskiego USB, którzy pracę zawodową kontynuowali w Łodzi znaleźli się znakomici lekarze psychiatrzy Wojciech Pogorzelski i Wiktor Pieskow, pediatra Edward Lipiński, dyrektor Szpitala Okulistycznego w Wilnie przy ul.Tyzenhauza dr Wiktor Dunin - Horkawicz i wielu innych. Znany wileński internista Julian Gintrowicz był organizatorem i dyrektorem Biblioteki Medycznej.

Łódzką farmację tworzyli wybitni uczeni rodem z Wilna. Prof. Jan Muszyński /1884 - 1957/, od 1921 na USB profesor Katedry Farmakognozji, a następnie od 1945 r. w Łodzi; współautor "Farmakognozji III". Był pionierem w Polsce w zakresie ziołolecznictwa. Założyli w Łodzi Ogród Botaniczny. Prof. Władysław Karaffa Korbut od 1923 kierownik na USB Katedry Chemii Farmaceutycznej , a od 1945 kontynuował pracę naukową , w tej samej dziedzinie, na UŁ. Prof. Kazimierz Monikowski od 1948 kierownik Katedry Nauki o Środkach Spożywczych, doktoryzował? się przed wojną w Wilnie. Doc. Tadeusz Bodalski absolwent i doktorant USB, po paru latach pracy w Łodzi przeniósł się w 1950 r. do Wrocławia. Prof. Eugeniusz Michalski /1891-1968/ - chemia analityczna, doktorat i habilitacja na USB; od 1945 na UŁ jako profesor. Biolog prof. Jakub Mowszowicz kierował Katedrą Systematyki i Genetyki Roślin. Doktoryzował się w Wilnie w 1936. Na UŁ wieloletni dziekan Wydziału Biologii i Nauki o Ziemi

W okresie międzywojennym w Wilnie nie było politechniki. W pewnym stopniu zastępowała ją od 1922 do 1942 Szkoła Techniczno - Przemysłowa, ucząca na wysokim poziomie w wielu dziedzinach technicznych, dająca wykształcenie pośrednie między studiami wyższymi, a technikum. Z tego powodu niewielu uczonych z Wilna zasiliło kadrę naukową Politechniki Łódzkiej, a ci którzy podjęli w niej pracę, wywodzili się przeważnie z USB. Wśród nauczycieli akademickich należy wymienić: prof. Aleksandra Nowakowskiego z USB - technologia chemii organicznej, prof. Jana Wojciechowskiego - profesora krystalografii i mineralogii PŁ, prof. Stanisława Chrzczanowicza - technologia chemii organicznej i dziekana Wydziału Chemii. Wykładowcami fizyki na PŁ byli Eugeniusz i Marta Skorkowie.

Wydział Sztuk Pięknych z USB przeniósł się do Torunia, gdzie tak jak i w Wilnie , stał się jedynym w Polsce tego rodzaju Wydziałem przy Uniwersytecie. W Łodzi natomiast swoje miejsce jako pedagog w PWSM obecnie Akademia Muzyczna, znalazła swoje miejsce znakomita Olga Olgina. W czasach wileńskich była wybitną wokalistką teatru "Lutnia". W Łodzi wychowała mnóstwo wspaniałych śpiewaków z Teresą Żylis - Garą na czele. Inna pedagog z Wilna Zofia Romaszkowa - Kerntopf miała również ogromny wkład w kształtowaniu talentów muzycznych tej uczelni. Jak meteor przemknął przez Łódź Stanisław Szpinalski. Notariusz z Wilna Edward Ciuksza umuzykalniał Łódź i całą Polskę za pośrednictwem Polskiego Radia, swoją Orkiestrą Mandolinistów. Ogromny wpływ na filmowe oblicze Łodzi i słynnej "Filmówki" miał również pochodzący z Wilna Antoni Bohdziewicz. W Wilnie rozpoczął pracę w Radio, był żołnierzem AK, filmował Powstanie Warszawskie. Nowatorskie podejście do sztuki filmowej przekazywał młodzieży. Był jednym z fundamentalnych postaci Szkody Filmowej w Łodzi, niestety ze względu na swoją przeszłość, poddawany był ciągłej dyskryminacji środowiska.

Ten przegląd, z pewnością niepełny, pokazuje jak wielki wpływ na kształtowanie się naukowego oblicza Łodzi, tworzenia łódzkich wyższych uczelni, mieli przybyli z Wilna uczeni. Bez tej kadry nauczycieli akademickich, jakżesz uboższa byłaby Łódź i jej współczesne oblicze intelektualne.